Ινομυώματα Μήτρας - Συμπτώματα, Διάγνωση και Θεραπεία

Τι είναι τα ινομυώματα μήτρας;

Τα ινομυώματα (γνωστά και ως λειομυώματα) είναι καλοήθεις όγκοι της μήτρας, που εμφανίζονται συχνά κατά τη διάρκεια της αναπαραγωγικής ηλικίας των γυναικών. Χαρακτηρίζονται ως καλοήθεις όγκοι, γιατί δεν έχουν τα χαρακτηριστικά μιας κακοήθειας και δημιουργούν καθόλου έως ελάχιστα συμπτώματα, ανάλογα με τα χαρακτηριστικά τους. Ειδικότερα, το ινομύωμα είναι μια συμπαγής μάζα, συνήθως σφαιρικού σχήματος και σκληρή στη σύσταση, η οποία αποτελείται από λείες μυϊκές ίνες του τοιχώματος της μήτρας και από μερικές ίνες συνδετικού ιστού, ενώ ξεχωρίζει από το υπόλοιπο μυϊκό σώμα της μήτρας, το μυομήτριο.

Τα ινομυώματα είναι ο πιο συχνός όγκος των γεννητικών οργάνων των γυναικών αναπαραγωγικής ηλικίας. Συνήθως εμφανίζονται μετά την ηλικία των 35 ετών, με το ποσοστό τους να κυμαίνεται στο 15-20% σε αυτήν την ηλικιακή ομάδα. Αυτό δε σημαίνει, βέβαια, ότι δεν μπορεί να εμφανιστούν και σε γυναίκες μικρότερης ή μεγαλύτερης ηλικίας, αν και μετά την εμμηνόπαυση έχουν την τάση να συρρικνώνονται λόγω των μειωμένων οιστρογόνων. Ο ρυθμός αύξησής τους μπορεί να ποικίλλει από γυναίκα σε γυναίκα. Δυστυχώς, τα ινομυώματα σχετίζονται με τα επίπεδα των ορμονών, κάτι που σημαίνει πως, ακόμη και έπειτα από χειρουργική αφαίρεση ή φαρμακευτική αγωγή, δεν αποκλείεται η πιθανότητα επανεμφάνισης.

Πώς δημιουργούνται τα ινομυώματα;

Παρ΄όλου που δεν υπάρχουν ακόμη συγκεκριμένα αίτια για την εμφάνιση ινομυωμάτων, υπάρχουν μελέτες που αποδεικνύουν πως κάποια ινομυώματα μπορεί να είναι ορμονικής φύσεως και εξαρτώνται άμεσα από τα επίπεδα οιστρογόνων στον οργανισμό της ασθενούς. Κατά τη διάρκεια της ζωής μιας γυναίκας, τα επίπεδα των οιστρογόνων υφίστανται αυξομειώσεις. Στην εμμηνόπαυση, για παράδειγμα, η μείωση των οιστρογόνων έχει ως αποτέλεσμα τη συρρίκνωση των ινομυωμάτων, ενώ αντίθετα όταν μια γυναίκα είναι έγκυος, συχνά τα ινομυώματα τείνουν να μεγαλώνουν λόγω των αυξημένων επιπέδων των εν λόγω ορμονών. Σε άλλες πάλι περιπτώσεις, η εμφάνισή τους αποδίδεται στην κληρονομικότητα και το οικογενειακό ιατρικό ιστορικό, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να σχετίζεται με το περιβάλλον και τις απότομες αλλαγές του.

Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, τα ινομυώματα είναι μάζες από ίνες που περιπλέκονται ακανόνιστα μεταξύ τους και δημιουργούν μια σκληροελαστική μάζα. Μια γυναίκα μπορεί να έχει ένα ή πολλαπλά ινομυώματα, τα οποία μπορεί να είναι μικρά ή μεγάλα σε μέγεθος, ομαλά ή πολυλοβωτά στην επιφάνειά τους. Το μέγεθός τους μπορεί να κυμαίνεται από πολύ λίγα χιλιοστά έως μεγάλες μάζες με διάμετρο μεγαλύτερη των 10 εκατοστών. Μεγαλώνοντας, μπορούν να παραμορφώσουν τόσο το εσωτερικό όσο και το εξωτερικό της μήτρας, προκαλώντας και τα ανάλογα συμπτώματα. Μερικές φορές τα ινομυώματα μεγαλώνουν αρκετά, ώστε να γεμίζουν πλήρως τη λεκάνη ή την κοιλιά. Όταν, όμως, αυξηθούν αρκετά σε μέγεθος, τότε μπορεί να νεκρωθεί το εσωτερικό τους και αυτό δημιουργεί πόνο.

Ανάλογα πάντα με τη θέση τους τα ινομυώματα διακρίνονται στους εξής τύπους:

• Στα ενδοτοιχωματικά, όπου το μεγαλύτερο τμήμα τους είναι βυθισμένο μέσα στο μυϊκό τοίχωμα της μήτρας
• Στα υπορογόνια, που προεξέχουν από την εξωτερική επιφάνεια της μήτρας
• Στα υποβλεννογόνια, που προβάλλουν μέσα στην κοιλότητα της μήτρας
• Στα τραχηλικά ινομυώματα, που αναπτύσσονται στον τράχηλο της μήτρας, κάτι που συμβαίνει σπανιότερα

Πόσο συχνά εμφανίζονται τα ινομυώματα;

Η συχνότητα εμφάνισης των ινομυωμάτων ανέρχεται περίπου στο 20-40% των γυναικών, παρ΄όλα αυτά μόνο ένα μικρό ποσοστό εξ αυτών θα εκδηλώσει συμπτώματα και θα χρειαστούν πράγματι θεραπεία. Το ποσοστό εμφάνισής τους είναι διπλάσιο στις έγχρωμες γυναίκες, σε σχέση με τις λευκές, ενώ παρουσιάζουν αυξημένη συχνότητα στις παχύσαρκες γυναίκες. Επειδή, όπως αναφέρθηκε, η εμφάνισή τους είναι σε άμεση εξάρτηση με τα οιστρογόνα και την προγεστερόνη, εμφανίζονται σε γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας (σε ορισμένες μελέτες αφορούν μέχρι και το 70-80%), ενώ υποστρέφουν σε μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες. Ο κίνδυνος μετατροπής τους σε κακοήθεια είναι μικρότερος του 1% (1-2 στα 1000). Τα καρκινικά ινομυώματα είναι μια μορφή σαρκώματος, που ονομάζεται λειομυοσάρκωμα και αποτελεί έναν καρκίνος των λείων μυών. Τα λειομυοσαρκώματα εμφανίζονται σε πολύ μικρό ποσοστό, γι' αυτό και ο εντοπισμός ενός ινομυώματος δεν πρέπει να προκαλεί πανικό στη γυναίκα, αρκεί να τα θέτει υπό παρακολούθηση. Ωστόσο, γυναίκες που παρουσιάζουν ταχεία ανάπτυξη ινομυωμάτων της μήτρας ή ανάπτυξη ινομυωμάτων κατά τη διάρκεια της εμμηνόπαυσης, θα πρέπει να εξετάζονται αμέσως.

Συμπτώματα ινομυωμάτων

Τα περισσότερα ινομυώματα είναι ασυμπτωματικά και μπορεί να εντοπιστούν τυχαία σε κάποιον υπερηχογραφικό έλεγχο. Η μη εκδήλωση συμπτωμάτων συνδέεται συνήθως με το μέγεθος και τη θέση τους. Δεν είναι απαραίτητο ότι τα ινομυώματα θα εκδηλωθούν μέσω συμπτωμάτων, ωστόσο στις περιπτώσεις που εκδηλώνονται, αυτά περιλαμβάνουν πολύ έντονες ή επώδυνες εμμηνορροϊκές περιόδους που μπορεί να προκαλέσουν και αναιμία, αίσθηση βάρους χαμηλά στην κοιλιά, διαταραχές σε ούρηση και αφόδευση και πόνο κατά τη σεξουαλική επαφή.

Έχουν επίσης συνδεθεί με προβλήματα γονιμότητας (αδυναμία σύλληψης, αποβολές κ.ά.), καθώς παραμορφώνουν τη μήτρα και μπορεί να επηρεάσουν τη λειτουργία της. Επίσης, έχουν συνδεθεί με πρόωρους τοκετούς, αποκολλήσεις πλακούντα, ενώ μπορεί να είναι υπεύθυνα για καισαρική τομή και αιμορραγία κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, αλλά και μετά τον τοκετό.

Ένα ινομύωμα μπορεί να χρειασθεί να αφαιρεθεί χειρουργικά τη στιγμή που παρουσιάζονται ένα από τα παρακάτω συμπτώματα:

• Μεγάλη απώλεια αίματος κατά τη διάρκεια της περιόδου (μηνορραγία) ή απώλεια αίματος στο μεσοδιάστημα μεταξύ δύο περιόδων.
• Αίσθημα βάρους και πίεσης στην περιοχή κάτω από τον ομφαλό.
• Συχνοουρία ή διαταραχές στην ούρηση, αν πρόκειται για ινομύωμα μεγάλου μεγέθους που πιέζει την ουροδόχο κύστη.
• Δυσκοιλιότητα ή πόνο στο ορθό αν πιέζει το παχύ έντερο
• Αίσθημα πόνου και δυσφορίας κατά την ερωτική διείσδυση (δυσπαρεύνια).
• Πόνος στην περιοχή της οσφύος.
• Προβλήματα γονιμότητας, όπως επαναλαμβανόμενες αποβολές, πρόωρο τοκετό, υπογονιμότητα.

Πώς γίνεται η διάγνωση των ινομυωμάτων;

Τα ινομυώματα διαγιγνώσκονται συνήθως τυχαία κατά τη διάρκεια μιας κλασικής γυναικολογικής εξέτασης. Η μελέτη του ιστορικού και η αμφίχειρη ψηλάφηση μπορούν να θέσουν μεν την υποψία, όμως ένα υπερηχογράφημα της πυέλου (διακοιλιακό ή διακολπικό) είναι αυτό που θα ολοκληρώσει τη διάγνωση και θα συμβάλει στο να εκτιμηθούν καλύτερα οι διαστάσεις και η θέση τους. Η διαδικασία του υπερηχογραφήματος δεν απαιτεί ιδιαίτερη προετοιμασία από την ασθενή, μιας και είναι απολύτως ασφαλής και καθόλου επίπονη.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, όπου η ασθενής παρουσιάζει πολλαπλά ινομυώματα, συνιστάται προεγχειρητικά να χρησιμοποιηθούν και άλλες τεχνικές απεικόνισης, όπως η μαγνητική τομογραφία, ώστε να χαρτογραφηθούν λεπτομερώς. Για ορισμένα ινομυώματα, τα οποία εντοπίζονται στο εσωτερικό της μητρικής κοιλότητας (υποβλεννογόνιο), ο γιατρός μπορεί να χρησιμοποιήσει πιο ειδικές εξετάσεις, όπως τρισδιάστατο υπερηχογράφημα και διΰδρουστερογραφία.

Θεραπείες για τα ινομυώματα

Στην περίπτωση που τα ινομυώματα είναι μικρά και ασυμπτωματικά, συνήθως δεν συστήνεται κάποια θεραπεία, πέρα από τη συχνή παρακολούθηση από τον γυναικολόγο. Τα ινομυώματα χρειάζεται να αφαιρούνται, όταν εξαιτίας του μεγέθους τους προκαλούν αίσθημα βάρους και πίεσης στην πυελική κοιλότητα, όταν αυξάνονται με γρήγορο ρυθμό, όταν προκαλούν υπογονιμότητα ή επαναλαμβανόμενες αποβολές, όταν πιέζουν την ουροδόχο κύστη προκαλώντας συχνοουρία ή αποφράσσουν τους ουρητήρες και όταν δεν επιτρέπουν την απεικόνιση των ωοθηκών κατά την γυναικολογική εξέταση και τον υπερηχογραφικό έλεγχο.

Οι θεραπευτικές επιλογές για τα ινομυώματα μπορεί να είναι είτε συντηρητικές είτε χειρουργικές. Δεν υπάρχει μία θεραπεία για όλες τις ασθενείς, καθώς ο τρόπος αντιμετώπισής τους εξατομικεύεται με βάση το μέγεθος και τη θέση τους, το ρυθμό ανάπτυξής τους, τη συμπτωματολογία που προκαλούν, την επιθυμία τεκνοποίησης, την ηλικία της γυναίκας και πολλές άλλες ειδικές παραμέτρους.

Φαρμακευτική αντιμετώπιση

H φαρμακευτική αντιμετώπιση των ινομυωμάτων στηρίζεται κυρίως στη διακοπή της παραγωγής οιστρογόνων, με στόχο να ατροφήσει το ινομύωμα, να υποχωρήσουν τα συμπτώματα και να ανακουφιστεί η ασθενής. Οι θεραπείες μπορεί να περιλαμβάνουν τη θεραπεία προγεστερόνης, αντισυλληπτική θεραπεία από το στόμα ή φαρμακευτική θεραπεία. Η τελευταία εφαρμόζεται για περιορισμένο χρονικό διάστημα, διότι προκαλεί φαρμακευτική εμμηνόπαυση και πέρα από τα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης (πονοκέφαλοι, εξάψεις, κολπική ξηρότητα, κόπωση), προκαλείται και οστεοπενία, δηλαδή μείωση της οστικής μάζας. Επιπλέον, η φαρμακευτική θεραπεία δεν μπορεί να εφαρμοστεί σε γυναίκες που επιθυμούν εγκυμοσύνη.

Χειρουργική αντιμετώπιση

Η βασική στρατηγική για την αντιμετώπιση των συμπτωματικών ινομυωμάτων είναι η χειρουργική θεραπευτική προσέγγιση. Σε μεγάλο ποσοστό, η σύγχρονη αντιμετώπισή τους γίνεται μέσω της ελάχιστα επεμβατικής χειρουργικής, η οποία περιλαμβάνει ενδοσκοπικές επεμβάσεις, που εφαρμόζονται τόσο για διαγνωστικούς, όσο και για θεραπευτικούς σκοπούς. Πιο συγκεκριμένα, αυτές είναι η Υστεροσκόπηση, η Λαπαροσκόπηση, αλλά και η πιο εξελιγμένη χειρουργική μέθοδος της Ρομποτικής Χειρουργικής.

Η ινομυωματεκτομή είναι η χειρουργική διαδικασία που γίνεται για την αφαίρεση ινομυωμάτων. Η ινομυωματεκτομή διατηρεί την μήτρα, δίνοντας τη δυνατότητα στην ασθενή να κάνει παιδιά. Πρόκειται για θεραπευτική παρέμβαση, κατά την οποία τα ινομυώματα αφαιρούνται και οι διαστάσεις και η λειτουργία της μήτρας με αυτόν τον τρόπο αποκαθίστανται. Μπορεί να γίνει είτε λαπαροσκοπικά είτε μέσω ανοιχτού χειρουργείου. Αυτό εξαρτάται από το μέγεθος, τον αριθμό και την θέση των ινομυωμάτων. Μετά την ινομυωματεκτομή, είτε αυτή γίνεται λαπαροσκοπικά είτε σε ανοιχτό χειρουργείο, συστήνεται η καισαρική τομή στην περίπτωση που υπάρχει η επιθυμία για μελλοντική εγκυμοσύνη.

Οι χειρουργικές μέθοδοι που μπορούν να εφαρμοστούν είναι:

Λαπαροσκοπική αφαίρεση ινομυωμάτων

Η λαπαροσκοπική ινομυωματεκτομή είναι μία μέθοδος με σαφή συγκριτικά πλεονεκτήματα έναντι της ανοικτής μεθόδου. Μετά την επιτυχή αφαίρεση των ινομυωμάτων, θα μπορέσετε πολύ σύντομα να επιστρέψετε στις καθημερινές σας δραστηριότητες. Ο χρόνος που θα χρειαστεί να παραμείνετε στο νοσοκομείο θα είναι ένα έως δύο 24ωρα, μειώνοντας έτσι και το κόστος της νοσηλείας σας, ενώ μετά το πέρας του χρονικού διαστήματος 1-2 εβδομάδων θα μπορείτε να εργαστείτε και να επιστρέψετε στην καθημερινότητά σας. Αντίθετα, στην περίπτωση ανοιχτής επέμβασης μπορείτε να επιστρέψετε στην καθημερινή σας ζωή μετά από 4-6 εβδομάδες.

Η λαπαροσκοπικά υποβοηθούμενη ινομυωματεκτομή είναι μία τεχνική που, με παρόμοιο τρόπο, αλλά με λίγο μεγαλύτερη (κάτω από 3 εκατοστά) τομή, επιτρέπει την αφαίρεση μεγαλύτερων σε μέγεθος ινομυωμάτων.

Υστεροσκοπική αφαίρεση ινομυωμάτων

Η βασική διαφορά της υστεροσκοπικής μεθόδου με την λαπαροσκοπική είναι πως με την πρώτη μέθοδο αφαιρούνται μόνο τα υποβλεννογόνια ινομυώματα από την κοιλότητα της μήτρας. Αντίθετα, με την λαπαροσκοπική ινομυωματεκτομή μπορούν να αφαιρεθούν ινομυώματα κάθε είδους και από οποιοδήποτε σημείο της μήτρας.

Τα υποβλεννογόνια ινομυώματα, τα ινομυώματα δηλαδή που εντοπίζονται κάτω από την ενδομητρική στιβάδα, την εσωτερική στιβάδα της μήτρας, την οποία απωθούν προς την ενδοητρική κοιλότητα και προβάλλουν έτσι μέσα στη μήτρα, μπορούν να αντιμετωπιστούν με υστεροσκοπική ινομυωματεκτομή.

Η υστεροσκόπηση είναι μια διαδικασία που επιτρέπει στον Ενδοσκοπικό Γυναικολόγο να δει μέσα στον τράχηλο και στην κοιλότητα της μήτρας. Πρόκειται για μία ελάχιστα επεμβατική μέθοδο, στην οποία προωθείται στην κοιλότητα της μήτρας, διαμέσου του τραχήλου, ένα ειδικό ενδοσκόπιο, το υστεροσκόπιο, που επιτρέπει στον εξειδικευμένο γυναικολόγο να επισκοπήσει επακριβώς και με μεγάλη λεπτομέρεια την ενδομητρική κοιλότητα. Σε αυτήν την περίπτωση δεν απαιτείται καμία απολύτως τομή, ενώ δε χρειάζεται να πραγματοποιηθεί νοσηλεία.

Όταν το πρόβλημα είναι πολύ εκτεταμένο και η ασθενής έχει ολοκληρώσει τον οικογενειακό της προγραμματισμό, τότε η αφαίρεση της μήτρας (υστερεκτομή) μπορεί να δώσει οριστική λύση. Ο στόχος του γιατρού είναι πάντα να διαλέγει την πιο αποτελεσματική και λιγότερο προβληματική και επίπονη επιλογή για τους ασθενείς που υποβάλλονται σε θεραπεία για αυτήν την κοινή γυναικολογική πάθηση.